Diyelim ki; diyerek başlayayım…
Hâlbuki sadece benim tahayyülüm olacak bu. On beş kişi hep bir ağızdan ortak bir şey söyleyecek değiliz… değilim… saçma bir giriş kelimesi oldu. Beğenmedim. Düzelteyim.
Diyeyim ki;
Yanında durduğun kişi ansızın uzaktaki birini işaret ederek derki: Onun ruhu yaralı!
Bakarsın işaret ettiği insana… Bitkin, ağır adımlarla yürüyen, omuzları düşmüş, ellerini yanlarında mı tutsun cebine mi soksun kararsız ve aslında çok sıradan biri… Daha dikkatli incelediğinde bu kişi kederli de görünür sana, epeyce melânkolik ya da… Yılgınlığı ise ayrı muamma, hani neredeyse bedeninden dışarı taşan bir geleni kabullenme durgunluğu. Ve o beden aslında bir nevi kamuflâjı olmuştur; tesir alanı içerisinde, bir başkasının gözünden görülebilen ve bazen hissedilebilen, kendinden başkasını dışarı iten, hani o onarılamaz ve vuruntulu duygunun. Beden sadece deri ve kemikten ibaret bir elbisedir bu duygu için artık.
Ve elbiseye değil, ona bakmaya başlarsın. Görmek zorunda bırakır seni çünkü.
Sonra düşünürsün. Evet, o haklı. Bu duygu, öylesine kupkuru bir bedenden yayılıyor olamaz. İmkânsız bu. Yani bir baharatçı dükkânına girdiğinde üzerine yağan bir kokular bombardımanı olur ya, ha işte ona benzer bir şey bu. O kadar kesif bir berraklıkta ve karşında işte, daha ne söylemeliyim bilmiyorum.
Onaylamaktan başka bir şey gelmez elinden: Evet, onun ruhu yaralı.
Peki, şimdi de şunu bir düşün: bedeninden sıyrılmış bir ruhun ortalıkta dolaşıp durduğunu görüyorsun –dur irkilme hemen- doğal tepkimeler vücudunda derhâl kontrolü ele alıyor ve seni kontrolsüzlüğe doğru sürüklemeye başlıyor. Nedir bunlar? Hiç tartışmasız, korkudan her iki yoldan da altına kaçırıyor ve bilumum yerlerindeki her bir tüyün senden kaçmak istercesine dikilmesine engel olamıyorsun. Dişler istemsizce takırdıyor vesaire…
Tüm bu rutin aşamaları bir bir başarıyla yerine getirdikten sonra korkusuzca ve yalnızca onu gözlemlemeye başladığında, kafanın üzerinde bir ampul parlamaya başlıyor ve bu ampulün parlaklığı da giderek artıyor. Anî gelen böylesine bir ışıldamanın sebebi acaba: bu ruhun mevcudiyetinin içeriğindeki keder ve melânkoliyi, evvelden belki sadece hissedebilirken, şimdi gözünün önünde izleyebilmenin şaşkınlığıyla, ‘bu denli saf bir umutsuzluğu ve çaresizliği kendi şekliyle hiç görmemiştim ulan’ farkındalığından kaynaklı watt biriminin değeri yüzünden olabilir mi?
Eğer öyleyse bu anlatmaya değer bir hikâye olur. Yahu kafanın üzerinde farazî bir ampulün yanıyor olmasını kastetmiyorum; tamam gerçi o da tuhaf bir öykünün konusu olabilir, ben diğer şeyden bahsediyorum. Ümidi kalmamış bir çaresizlikle, var olmayla olmama arasında kalan, hala hatıralarına ve sevgisine bağlı kalmaya meyilli bir varlığın öyküsüne atlamaya çalışıyorum.
Daha birkaç ay önce, kendi ruhumla alâkalı olarak, (yakolabiterse’de) onu yarısı boşalmış bir dondurma kabına benzettiğim kısa denilebilecek bir yazı veya belki de bir beyanname yazmışken, içinde bir hayaletin dolaştığı hayli depresif bir filmin yorumuna bulaşmak ne büyük bir tesadüftür veya ne kadar saçma bir lâfazanlıktır değil mi? Yani bu bilgiyi sana belirtiyor olmak, diyorum. Allahtan alışıksın(dır) diye umuyorum; önceki yazılara aşinaysan hani…
“A Ghost Story” bir hayalet filmi evet ama yazan ve yöneten arkadaş da biraz insan beyninin algı bobinlerini hiç tereddüt duymadan, parmak uçlarıyla küçük küçük dürtüklemiş. Neden? E çünkü ekranda gördüğünde ne kadar uyduruk veya yadırgatıcı görünürse görünsün, ‘beyaz çarşafa bürünmüş hayalet’ görüntüsü herkes için kabul gören bir imgelemdir. Bu imgelemi zihinlerden çıkarıp son derece karanlık (yaklaşım bakımından) bir filmin ana imajı haline getirmekse başlı başına cesaret isteyen bir hamledir. Öyle.
Gerçi bu hamleyi geçerli sayılabilecek ya da inanılırlığı bir yere kadar kabul görülebilecek bir mantık üzerinden geçerli hale getiriyor Lowery. Bir paragraf yukarıda tanıştığın yani bu filmi yazıp ve yöneten imgelemci dostumuz oluyor kendisi. Ne yapıyor peki? Şöyle:
Seni alıp bir hastane morguna götürüyor ve sen içeriyi hemen bir kapı ağzından görüyorsun. Tanışalı henüz ilk çayının son yudumunu aldığın an kadar bir zaman geçmiş olan başkarakteri, sedyede boylu boyunca cansız yatarken görüyorsun. Üzeri beyaz bir çarşafla örtülmüş. Karısı başında ona bakıyor. Şaşkın ve biraz şokta haliyle. Kocasının yüzünü yine örtüyor ve çıkıp gidiyor oradan. Kimse fazla kalmak istemez.
Sonra uzun bir süre aynı açıdan içeriyi izliyorsun. Adamın cansız bedeni sedye ya da benzeri bir şeyin üzerinde duruyor. Bekliyorsun. Cansız beden. Üzeri çarşafla örtülmüş. Bakıyorsun. Ölmüş işte. Hala izliyorsun. E bu ne ya, derken – adam kafasını kaldırıyor. Sonra da doğrulup oturuyor. Bu sırada çarşaf üzerinden kayıp gitmiyor tersine kafasının hemen aşağısından kendiliğinden uzuyor. Anlatım bakımından gayet güzel verilmiş küçük bir ayrıntı. Yönetmen bu uzun plânla, adamın dirilmediğini, birdenbire kalkıp oturanın onun ruhu olduğunu anlamamızı istiyor. Beyaz çarşaf da güya onun son kıyafeti olmuş oluyor.
İyi de bundan sonra son ve tek kıyafeti olacak bu çarşafla karakterin duygu geçişlerini vermek nasıl mümkün olacak? Sorun olabilecek bu pürüzü de düşünmüş olmalı ki çarşafın yüz kısmına gözleri temsil eden iki küçük yırtık yerleştirmiş David Lowery. Bu sayede hayaletin duygusal geçişlerini, gözü simgeleyen o karanlık yırtıklar üzerinde değişen ifade farklılıkları sayesinde akılcı bir yolla vermeye çalışmış. Peki, olmuş mu? Bence gayet iyi olmuş.
Uzun plânlar filmin birkaç sahnesinde mevcut. Kocasının ani ölümünün şoku içerisindeki kadının, mutfak zeminine oturup getirilen koca tabak turtayı yemesi ve yönetmenin kesme yapmadan, kalça hizasına sabitlenmiş bir kamerayla, bu sahneyi olduğu gibi çekmesi filme ne gibi bir katkı sağlıyor tartışılır. Psikolojik dağılmanın eşiğinde olan birini resmetmektir belki niyeti; bu bilinmez ama sahne yaklaşık dört dakika civarı sürüyor. Filmin tarzına biraz yapıştırma kaçmış bir poltergeist (kendiliğinden hareket eden nesneler fenomeni) sahnesi de var.
Lowery’nin söylemek istediği çok fazla şey var. Filminde bunu hiç çekinmeden açık ediyor zaten. Çevre duyarlılığı bunlardan sadece biri. Bir parti sırasında mutfak masası çevresine toplanan gençlere uzun bir monologla konuşma yapan adam üzerinden de düşüncelerini paylaşmış. O da hayli etkileyici ve geveze bir sahne. Zamanı bir kavram olarak kötümser bir bakış açısıyla tanımlayıp, neredeyse kusursuz örnekler üzerinden harikulade bir üslupla anlatıyor bu adam ve filmin temelini oluşturan dayanağın ta kendisi aslında zaman.
Bedeninden ayrılan her ruh evine döner mantığından hareket ederek, sade bir anlatım tutturmaya çalışan “A Ghost Story” ilerleyen süresi boyunca seni hayaletin zaman algısına adapte etmeye başlıyor ve bunu da kısmen başarıyor. Onunla birlikte zamanda ve tarihte atlamalar yaşamaya hatta onunla hiç alâkası olmayan ama yaşanmış bazı olayların tanığı olmaya başlıyorsun. Bu sahnelerin dramatik yapısını, filmin tonunu biraz daha kara film düzeyine çeken müziklerinin de katkısıyla çok başarılı bir biçimde kurmayı başarıyor Lowery.
“A Ghost Story”nin müziğini yapan Daniel Hart, anlatılmak istenen şeyi anlamayı biraz daha kolaylaştıran, sağlam parçalar bestelemiş. Beni çok sarmayan bir iki tane pop parçası dışında film içinde ve harici olarak dinlemek büyük keyif. Özellikle “Thesaurus Tuus” kulaklıkla defalarca, defalarca, defalarca, defalarca ve defalarca…
Daha fazla ayrıntısına girip filmi senin için sürpriz olmaktan çıkarmak niyetinde değilim. O yüzden bu yazı bu kadar.
Ha son bir şey daha!
Kadın o evde artık yaşamak istemediğine karar verdikten sonra ayrılmadan önce ardında bıraktığı “şey” senin bir hayaletle empati kurabilmeni kolaylaştıran önemli bir detaya dönüşüyor ve hikayenin bağlandığı noktada içinde oluşan o his…